Σε σχέση με την ελληνική ιστορία στο σύνολό της, τα ονόματα «Ελλάς» και «Έλλην» χρησιμοποιήθηκαν μεταγενέστερα.
Στον Όμηρο, «Ελλάς» ονομαζόταν περιοχή της Θεσσαλίας, οι «Έλληνες» δε, ήταν μέρος των Μυρμιδόνων Αχαιών που είχαν στρατευτεί από τον Αχιλλέα για τον πόλεμο κατά της Τροίας.
Άλλωστε, στα Ομηρικά Έπη, το σύνολο των τότε Ελλήνων, καλείται Δαναοί, Αχαιοί και Αργείοι και όχι Έλληνες, αφού, από τον 6 αι. π.Χ., η λέξη είχε πια χρήση με την ευρεία σημασία της.
Για την ετυμολογία των λέξεων «Ελλάς» και «Έλλην», πολλά έχουν προταθεί, ήδη από την αρχαιότητα.
Οι λέξεις δεν έπαψαν όμως να μας απασχολούν μέχρι και σήμερα.
Κάποιοι από τους πιο σύγχρονους που καταπιάστηκαν με το θέμα, τις συσχέτισαν με τις λέξεις «σέλας, σελήνη, ελάνη», (Γ. Κούρτιος),
«ψελλίζω, σελλίζω, Ελλός, Έλλοψ», (Ούλ. Βιλαμόβιτς),
«Ελλοπία, Έλλα» (Χατζιδάκις),
«Έλλη, Έλλα, Ελλάς – ο Σπερχειός» (Α. Χατζής) κ. ά.
Ο Γ. Κορδάτος, επίσης, υποστήριξε πως η λέξη «Ελλάς» είναι προελληνική και μάλιστα κρητική ή και αιγαιακή.
Κατά την συνηθέστερη άποψη βέβαια, το όνομα σχετίζεται με τους «Σελλούς», αν και αυτοί δεν ήταν λαός μα ιερατικό σωματείο στη Δωδώνη, μέσω της οποίας, κατήλθαν τις περισσότερες φορές τα διάφορα φύλλα προς την κυρίως χώρα, κατοικώντας αρχικά στην Πελαγονία, στην ΒΔ Θεσσαλία και στη ΝΑ Χαονία.
Ο Αριστοτέλης, στα Μετεωρολογικά, (Ι, 352α), αναφερόμενος στον κατακλυσμό, γράφει πως αυτός «έγινε στον ελληνικό τόπο και μάλιστα, γύρω από την Ελλάδα, την (για τότε) αρχαία.
Αυτή είναι η περιοχή γύρω από τη Δωδώνη και τον Αχελώο, του οποίου το ρεύμα σε πολλές μεριές μεταβλήθηκε, εκεί όπου ζούσαν οι Σελλοί και αυτοί που καλούντο τότε Γραικοί, ενώ τώρα Έλληνες.»
Οι Γραικοί, που αναφέρει ο Αριστοτέλης, ήταν κλάδος των Δωριέων, από αυτούς, μάλλον, ονόμασαν οι Ρωμαίοι την Ελλάδα και τους Έλληνες, “Graecia” και “Graecus”.
Αργότερα, στους αλεξανδρινούς χρόνους, η λέξη Γραικός έγινε ταυτόσημη του Έλληνα, Έλληνες δε, Ελληνιστές και Ελληνίζοντες, αποκαλούντο τότε και όλοι όσοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα.
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή και πιο ύστερα, κατά τη βυζαντινή, Ρωμαίους αποκαλούσαν και τους κατοίκους του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Έτσι προέκυψαν και τα μεταγενέστερα, Ρωμιός, Ρωμιοσύνη, Ρωμέικος κλπ.
Εκείνα τα χρόνια, το όνομα «Ελλάς» διατηρήθηκε στην επίσημη γλώσσα ως δηλωτικό διοικητικής περιοχής, όμως κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και όσο η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχιζε να εκχριστιανίζεται, οι Έλληνες, φοβούμενοι την οργή της Εκκλησίας αυτοαποκαλούνταν Ρωμαίοι, αφού στις λέξεις «Έλληνας» και «Ελληνισμός» -ανεξαρτήτως εθνικότητας- δόθηκε η έννοια του ειδωλολάτρη και της ειδωλολατρίας, ενώ η λέξη «Ρωμαίοι» δήλωνε όλους τους ελεύθερους πολίτες της Αυτοκρατορίας και όχι την καταγωγή τους.
Μετά όμως από τον ιγ’ αιώνα, τα ονόματα «Έλληνας» και «Ελλάς», άρχισαν να χρησιμοποιούνται με ευρύτερη εθνολογική και πολιτισμική σημασία. Έπειτα δε και από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453), αλλά και ιδιαίτερα κατά την περίοδο της οθωμανοκρατίας, διαδόθηκαν εκτενώς.
Κάποιοι λόγιοι ήταν υποστηρικτές του ονόματος «Γραικός».
Ο πιο ένθερμος ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού, ο οποίος το υποστήριξε σθεναρά, επειδή όπως τόνιζε, «έτσι μας ονόμαζαν τα φωτισμένα έθνη της Ευρώπης».
Ωστόσο, τελικά, στον Αγώνα του 1821 για την απελευθέρωση και πολύ περισσότερο κατά τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, η λέξη «Ελλάς» κατάφερε πια να επιβληθεί οριστικά.
* Άρθρο του Ηλία Μπουντούρη σε ελληνικό διαδικτυακό ΜΜΕ, με αφορμή την 25η Μαρτίου