Αν διέφερε σε κάτι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τις ελληνικές πόλεις-κράτη, αυτό ήταν σίγουρα το δικαίωμα που παρείχε σε απελευθερωμένους σκλάβους να ζήσουν ως πληβείοι πολίτες. Η απελευθέρωση (χειραγώγηση ή δικαιοδοσία) γινόταν για διάφορους λόγους, συχνά δε αξιοποιήθηκε από τους «ιδιοκτήτες» των σκλάβων και ως κίνητρο ώστε αυτοί να είναι υπάκουοι και εργατικοί. Άλλωστε, η ελευθερία μπορούσε κάποτε να εξαγοραστεί από τους ίδιους τους σκλάβους με αποταμιεύσεις (peculium) που εξοικονομούσαν από τον μισθό τους. Από συμβόλαια μάλιστα που βρέθηκαν στους Δελφούς, μαθαίνουμε πως οι όροι για ενδεχόμενη απελευθέρωση καθορίζονταν από πριν με λεπτομέρειες.
Σε κάθε περίπτωση, ο απελεύθερος σκλάβος ξύριζε πια το κεφάλι και φορούσε τιμητικά ένα τσόχινο καπέλο (πίλεον λευκόν), ενώ απέλαυεν αρκετών προνομίων, με σπουδαιότερο εκείνο της πλήρους ελευθερίας και ιθαγένειας των παιδιών του.
Μερικοί απελευθερωμένοι, ανέπτυξαν στη συνέχεια επιχειρηματικές δεξιότητες, κάποιοι έγιναν και αρκετά πλούσιοι.
Δύο από αυτούς, ο Aulus Vettius Conviva και ο Aulus Vettius Restitutus, επιδόθηκαν επιτυχώς σε εμπόριο γεωργικών προϊόντων και κυρίως κρασιού. Ο πλούτος δεν άργησε να έλθει. Θέλοντας να δείξουν, ίσως στους άλλους, ίσως στον εαυτό τους, το νέο κοινωνικό και οικονομικό τους status, απέκτησαν στην πλούσια Πομπηία ένα αρχοντικό (domus), με 4 ιδιωτικά δωμάτια (cubicula) και μία τρίκλινη επίσημη τραπεζαρία (triclinium). Όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Το στόλισαν έπειτα με ένθετες μαρμάρινες επενδύσεις, εξαιρετικές τοιχογραφίες με μυθολογικά μα και ερωτικά θέματα – μάλλον αντιγραφές από ελληνικά μοντέλα, πίνακες ζωγραφικής καθώς και ωραιότατα γλυπτά. Και, σύμφωνα με τον αγαπητό Gabriel Zuchtriegel, διευθυντή του αρχαιολογικού πάρκου της Πομπηίας, τι έκαναν μετά; Εκμεταλλεύτηκαν το αρχοντικό ως πολυτελή οίκο ανοχής.
Η Πομπηία θεωρείτο το ακριβότερο θέρετρο των Ρωμαίων, κτισμένη τον 8ο αιώνα π.Χ. σε μία από τις ομορφότερες τοποθεσίες. Κτισμένη όμως και δίπλα στον Βεζούβιο. Ο οποίος, το 79 μ.Χ. και έπειτα από έναν δυνατό προειδοποιητικό σεισμό, αποφασίζει να εκραγεί· σκεπάζοντας την κοσμοπολίτικη Πομπηία καθώς και περισσότερους από 2.000 κατοίκους, με τόνους λάβας, στάχτης και ελαφρόπετρας. Σημειώνοντας έτσι μία από τις ισχυρότερες καταστροφές στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Μεταξύ των θαμμένων κτηρίων, και ο Οίκος των Vettii.
Τα χρόνια πέρασαν, η καταστροφή ξεχάστηκε. Το ίδιο και η χαμένη πόλη. Κι αν το 1592 δεν ξεκινούσαν εργασίες για την κατασκευή ενός υπόγειου υδραγωγείου παρακείμενης πόλης, ίσως και να μην μαθαίναμε ποτέ για την Πομπηία. Σε επόμενες ανασκαφές δε, ήλθαν στο φως μοναδικοί θησαυροί.
Ένας από αυτούς, και ο Οίκος των Vettii.
Ο οποίος, πριν από λίγες ημέρες και ύστερα από πολλές περιπέτειες, άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό. Προσφέροντάς μας μία μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουμε έξοχα έργα τέχνης καθώς και λεπτομέρειες από την κοινωνική αλλά και την ερωτική καθημερινότητα σε μία ακμάζουσα ρωμαϊκή πόλη.
Το cubiculum ήταν ίσως το πιο ενδιαφέρον δωμάτιο σε ένα ρωμαϊκό αρχοντικό. Φυσικά, χρησιμοποιείτο για ύπνο· και σίγουρα για σεξ. Ωστόσο δεν αρκούσε αυτό για να ταξινομηθεί ως cubiculum. Θα έπρεπε ακόμη να χρησιμοποιείται και ως χώρος υποδοχής υψηλών καλεσμένων, για φανερές ή και μυστικές συναντήσεις, κοινωνικές, συχνά επαγγελματικές και οπωσδήποτε ερωτικές.
Τα cubicula επίσης ήταν διακοσμημένα με τα πιο ακριβά έργα τέχνης του αρχοντικού και ορισμένα περιείχαν βιβλιοθήκες.
Αν ήταν δε και λίγο παράνομο, μπορούσε να αποτελέσει και καταφύγιο για θρησκευτικές τελετές. Λέγεται μάλιστα ότι, ο Μέγας Κωνσταντίνος, προτού εξομολογηθεί και βαπτιστεί στο τέλος της ζωής του, νήστεψε για μία εβδομάδα σε ένα cubiculum της Βιθυνίας.
Στα cubicula, μάλιστα, είχαν καταγραφεί οι περισσότερες αυτοκτονίες και …οι περισσότεροι φόνοι.
Στην εικόνα βλέπετε πώς οι Ιταλοί ανακατασκεύασαν έπιπλα τού cubiculum από ένα θαμμένο αρχοντικό στο Boscoreale, μία πόλη κάτω από τον Βεζούβιο.
Το triclinium (από την ελληνική λέξη «τρικλίνιον») ήταν ένα δωμάτιο μεταξύ σάλας και τραπεζαρίας, με 3 κλίνες, στις οποίες οι επισκέπτες ξάπλωναν ενώ σκλάβοι σέρβιραν εδέσματα εν μέσω μουσικής και χορού από διασκεδαστές.
Στην εικόνα βλέπετε μία ψηφιακή αναπαράσταση triclinium.
Δαίδαλος και Πασιφάη
Η Πασιφάη, σύζυγος του βασιλιά Μίνωα, τιμωρημένη από τον Ποσειδώνα να ποθήσει τον ταύρο του συζύγου της, μιας και εκείνος δεν τον θυσίασε στον θεό, διατάζει τον Δαίδαλο να κατασκευάσει μία ξύλινη αγελάδα που θα προκαλούσε τον ταύρο ώστε να ενωθεί με εκείνη. Τελικά, η Πασιφάη μένει έγκυος στον Μινώταυρο ενώ ο Μίνωας φυλακίζει τον Δαίδαλο και τον γιο του, Ίκαρο, οι οποίοι αποδρούν με τον γνωστό τρόπο.
Αυτή η τοιχογραφία κοσμεί το βόρειο triclinium.
Ο θάνατος του Πενθέα
Ο βασιλιάς της Θήβας, Πενθέας, αδυνατεί να πιστέψει στη θεότητα του Διονύσου, τον φυλακίζει και απαγορεύει την λατρεία του. Εκείνος δραπετεύει και μαγεύει τον Πενθέα να μεταμφιεστεί σε μαινάδα και να ανέβει στο όρος Κιθαιρώνα. Εκεί παρακολουθεί λατρευτικούς εορτασμούς του Διονύσου από γυναίκες της Θήβας , μεταξύ των οποίων και η μητέρα του. Οι γυναίκες νομίζουν πως ο κρυμμένος Πενθέας είναι κάποιο λιοντάρι, του επιτίθενται και τον σκοτώνουν.
Η τοιχογραφία στολίζει το νότιο triclinium.
Ο Ηρακλής – βρέφος στραγγαλίζει τα φίδια
Ο Ηρακλής γεννιέται από την ένωση του Δία και της Αλκμήνης. Η Ήρα ζηλεύει και στέλνει δύο φίδια στην κούνια του Ηρακλή για να το σκοτώσουν. Ωστόσο το μωρό, τα στραγγαλίζει με ευκολία.
Η τοιχογραφία βρίσκεται στο νότιο triclinium.
